2025 is Tenacity

In the surrounding cacophony of the tooting torotot and booming boga, I am here in the little paradise of my high-rise home with the happy beats of Cup of Joe and Maki. I was supposed to write a long entry to welcome 2025 but at the moment, all I can think are the movements I did across the year 2024:

a. Attended PRPB Book Talakayan inasmuch as I can

b. Submitted essays to the first citywide Writing Workshop

c. Participated in Bookish Festivals 

d. Became a reactor in another citywide Writing Workshop

e. Became a judge in an online writing competition

f. Binge-hiked the Japanese Alps

g. Celebrated Christmas and a beach getaway with the siblings 

I used to tell colleagues and friends that my personal measurement of success is movement, because this gave the freedom I craved in this long apocalypse of late-stage capitalism, rampant corruption and chaotic cultural divide. With this year's salvo of Tank & Gank, I was able to tank in the negativity and gank with the little victories I trekked along the way. As 2024 ends, I do hope that I can transcend this personal movement to the little pockets of community that I belong with. With the minutes before 2025, I wish you all a healthy and safe and bountiful year ahead. 

2025 will be my year of Tenacity, and it will be definitely tested as I introspect on how to continuously instill foundations for the retirement life of writing that I so long desire. But for this moment, we drink and be merry! 

Kilome-kilome-kilometer Zero

"Ella, kahit wala kang kotse, bakit kabisadong-kabisado mo ang dinadaanan natin?" Ito ang naging tanong ng isang officemate nang hinatid ko papuntang Ugong, ang barangay malapit sa aking maliit na bahay. Nang mabanggit kong nabatak ako ng patok jeep hits ng Stop N Shop-Cogeo ay natawa na lang sila dahil sa kwento ng nakabibingin biyahe na tumatagal dahil sa tindi ng trapik.

Tulad ng aklat na ito, ang haba ng binayahe ko:

1. Nakita ang sample sa Philippine Book Festival

2. May nagchismis sa PBF na mahilig magparaffle ang manunulat (kaya hindi binili)

3. Umasa sa Nakita sa Booksale pero Hindi Binili (wala pa rin akong badge!!!)

4. Nagdownload ng PDF format mula sa page ni Josue Mapagdalita (pero ang gulo ng PDF stamp sa bawat pahina)

5. Umasa ulit sa ikalawang raffle ni Nakita sa Booksale keme ang dami ko pang nai-tag na tao, nandamay na

6. Nanalo ng ibang libro sa Akdang Pinoy

7. Nag-binge hike sa Japan

8. Sumuko na at bumili na ng signed copy (salamat sa pa-message! sobrang na-appreciate ko!!!)

Ngl, nang mabasa ko ang unang kwento, nasa isip ko na baka pang-Young Adult ito — typical for teenager readers. Samahan mo pa ng makulay na pabalat ng aklat. Mapapa-uwu ka if teenager ka, pero sa tulad kong konting pikit bago ang kwarenta ay medyo na-weirduhan sa sarili. "Clickbait ba ito? Baka puru ganito, hugot na naman ba ito? Recycled content na ata ito eh!" Pero katulad ng bawat commute, samu't-saring danas pala ang maba-vibes mo sa bawat kwento. Best to read the book one story per commute. Maganda talaga syang bitbit sa iyong byahe, na kaysa maburyo ka sa pagpila sa terminal, or mapasinghal ka sa puru pulang kotse ang nakikita sa daan, eh mahihigop ka sa mga sansaglit na sentimyento ng bawat dagli. Bigla kong naalala ang Suong ni Gerome Nicolas Dela Peña - ang koleksyon ng kanyang mga tweet. At gaya ng sa Suong, pwedeng simulan sa gitna ang aklat, tapos pwedeng mag-lipat-lipat. Dahil kung tutuusin, ang bawat biyahe natin ay hindi isang sprint, kundi isang marathon — isang combo ng samu't-saring uri ng lakad at takbo.

Nagustuhan ko ang mabilis na dama ng sensibilidad, dahil naging intensyon pala ng manunulat na walang gender ang mga tauhan. Without gender assignments, we can lure ourselves in the stories with the touch of our personal histories and sagas. At mas nagustuhan ko ang "alingawngaw" ng koleksyon. Mula sa personal na hugot ng pag-ibig, lumalawak ang boses sa mas malaking mga bagay sa paligid: ang iba't-ibang baitang ng manggagawang uri; ang hindi pagtuong-pansin sa ating personal na lagay (Mental Health) sa ngalan ng pag-grind; ang pagtalikod sa pinagmulang bayan at pangarap sa ngalan ng mas maalwal na buhay; at ang natitirang pait ng mga lumisan sa iyong buhay (Side note: sobrang nadali ako ng kwento na may biyaheng Sucat, nalungkot ako sa sarili kong mga college friends na hindi na nagkikita mula noong rehimeng Duterte, pero bago ang 2016 ay ang hilig na naming magreklamo kapag papuntang Town).

Sa larawang ito, nasa likod ng librong ito ang aming barangay hall. At base sa google maps, 18km ito mula sa Kilometer Zero. Wala lang, share. Pero maraming salamat sa akdang ito. Na-pwera-usog ang kagusutuhang kumpletuhin ang personal na sanaysay ng mga ligalig at lakbay (na hopefully, matapos ko nang matindi-tindi kasi puru pa rin sample size ang naipapasa, haha!)

Dream Journal on a Slow Sunday

Nanaginip ako.

Kasama ko yung kalandian ko, pumunta kami sa PUP Sta Mesa para manghingi ng tulong sa President Prudente sa hindi mai-explain na dahilan. Hindi ko alam kung may kaso ba ako, o feel ko lang mag-walk down the memory lane. 

Dala niya ang convertible, dumaan kami ng Pandacan Oil plant at Osmeña Highway at nagtaka siya bakit dun ako nakatapos ng college. Nang sinabi kong idaan sa pusod ng Sta. Mesa, mas nakita nya ang bangis ng kaligiran ng Altura at Teresa, nang biglang may tren na dumaan at nabangga ang Vios. Nang kami na ang tatawid sa riles via pinalawak na Teresa street, nakita ko mula sa kanang side mirror ang kotseng nabundol. Pipi, parang silver car na nilapirot at nangitim.Pagdating namin sa gilid, sinabihan kami ng isang volunteer na magtestify sa barangay hall dahil isa kami sa saksi. Kinabig ko si ate na pupunta muna ako sa Presidente at siya'y tumango sabay sagot ng, "Sakto, 69. Yan din ang bayad mo sa parking dito sa gedli, ako na mismo magbabantay."

Takang-taka ang kadate ko nang magulat siyang kilala ako. Retouch ng red Mac matte finish, konting reapply ng Joe Malone, pumasok ako sa gate nang pinatigil ang kasama ko. "Hindi ka namin kilala. Alumni ka ba rito?" Nagalit yung kasama ko kung bakit hindi in-allow pumasok at hinanapan pa ng written explanation dahil wala naman siyang ID, at nagsimulang umapila dahil pumasok lang ako nang walang pasubali habang titig na titig sa aking bibig. "Babalik po ako, samahan ko lang po sya nang mabilis." 

Dumaan kaming catwalk. Nagtaka siya at ang konti ng mga tao. "Wala bang pasok?" Ang naisagot ko na lang, "kakaulan lang siguro at katatapos lang ng baha. Or maaaring online class sila today." Pagdating sa South Wing, nagkaroon na ng sariling pwesto sa Sampaguita Canteen ang tagagawa ng Chicken Ala-King rice meal at FEWA, at may videoke na rin sa  loob. Nasabi ng date ko na dun siya maghihintay at hahanap ng kausap, at maghahanap sya ng sasagot sa tanong na bakit hinahanapan ng written explanation ang hindi naman alumni. "Hindi ba dapat ang edukasyon ay bukas sa lahat!? At bakit parang kilalang-kilala ka rito? Sabi mo sa BGC ka manager. Grumadweyt ka lang at nagka-CPA eh ang asta ng paligid ay parang may-ari ka ng school eh."

Iniwanan ko siya sa canteen, tinanong ang isang lalakeng patapos nang kumain kung saan na ba ang office ng President Prudente. Sumagot ng "mam baka andun pa rin sa Cashier Office, parang nagmamadaling galit." Tinanggal ko ang mic sa videoke at sinabi kong, "siguro kapag tinupi ang cord, gaganda ang tono at echo" saka ito ibinigay sa kanya.

Naglakad akong muli at naamoy kong muli ang pinaghalong sangsang ng Ilog Pasig at nasusunog na petrolyo mula sa Pandacan. Bumati sa mga guard, sa mga ateng nagwawalis sa kabilang dulo ng West wing, bago ako napadpad sa Cashier's Office. Pagkakatok ko, dahan-dahan akong pumasok, at namataan ko ang presidenteng suminghal, mukhang katatapos lang ngumawngaw. Lumingon at nakita ko, sabay sabing "Hello."

Tapos nagising na ako. 

Nakakapagod na Kapangyarihan

Ang Kapangyarihang Higit sa Ating Lahat by Ronaldo S. Vivo Jr.
My rating: 4 of 5 stars

Ang hirap.

Parang nanganay ako sa pagbabasa ng aklat na ito. Ganito ba talaga ang transgressive fiction? Masyadong nakakulong, at ang hirap i-ire at kumawala sa mundong ginagalawan nina Dodong, Buldan, Butsok, Marife, Myla, Atong, Jepoy at ng mga tsismosang kapitbahay na takot na takot makanti ng pulis.

Nakakatuwa lang na nadadama ko yung mapangahas na panulat ni Ronaldo Vivo at yung rigor nya sa paglikha. Na itong mismong Dreamland ay gustung-gusto na niyang isulat at ipakilala sa mundo. Nadama ko yung kawalang-tulog para mai-type at maiipon ang materyal, ang kawalang-pake sa paulit-ulit na mekanismo ng eksena ng panghahalay sa kapwa babae at lalake, ang pag-rehash ng pamamaraan ng pagpaslang at pagsisilid ng item, at kung paano niya naitagpi ang lahat at inilagay sa isang lalagyan. Nabigatan lang ako siguro dahil nasanay ako sa sensibilidad at relatability ng Bangin, at tila ayoko na rin balikan ang naging mga kwento ni Mama noong bata pa ako sa looban ng Pasay at mga gedli ng Pineda. Mahirap maging mahirap.

Nakakamangha at nakakatawa na may mga buong boses ang manunulat sa ibang mga eksena nito. Kapag narinig mo si Boss Vivo sa isang panayam, o kahit sa mga status nya sa facebook, malalaman mong sa kanya ang tinig. Ito ang halimbawa:

Ang hirap sa mga nasa posisyon, akala nila lahat ng tao ay kaya nilang ululin. Putsa, kahit mga tubong looban na hindi nasayaran ng edukasyon ang kukote, marunong ding mag-isip. Nagkataon lang na sila ang inarmasan ng gobyerno kaya ang lalakas ng loob ng mga putang ina, mga lasing sa kapangyarihan. Bawal magsabing kung anumang nasa isip, lalo kung 'di maganda sa pandinig nila, dahil wala naman ni ga-kulangot na tutong na magandang msasabi tungkol sa kanila. Kaya ang mangyayari, mananahimik na lang kaysa tinggaan sa ulo.

Mas lalo akong natakot sa ginagalawan kong realidad dahil magsa-sampung taong gulang na ang libro, pero hindi pa rin nagbabago ang kahayupan ng kapulisan, at ang paningin sa mga maralita na parang basura lamang. Na tunay ngang ang mga nasa laylayan ang nagpapatayan habang ang mga nasa kapangyarihan ang nagpapakasasa ng kaban ng bayan.

View all my reviews

Givvup. Chirrup.

 Dear M—, 

Nagtitipid ako ng kuryente, kaya nagpapahangin ako sa balkonahe. Konting moment kasama ang natatanaw na magaang trapik ng C5. Just vibing, nakatingin sa galaw ng mga sasakyan. Pero boring din, kaya nag-ML ako. Isang round ng rambol. Habang naglalaro, hindi ko mapigilang lumuha. Kapag tinanong ako sa work anong ginawa ko sa weekend: 

Umiyak.

Gusto ko lang iluha ang lungkot this weekend. Iluha sa taong hindi mamumuna kung bakit ako ganito, o magpapayo, o maghahanap ng solusyon para maibsan ito. Ilabas ang hapis sa taong hindi ka ija-judge. Hormonal siguro, o maaaring matagal nang naikubling damdamin sa paglaban sa araw-araw. 

Nai-imagine ko na may tatabing tao rito sa akin, o magsatao man lang itong basil, ipakita niya ang marikit niyang anyo, tapos pupunasan lang ang pisngi ko. Sabay sa ingay nitong C5, dudungaw din sya at makiki-vibe. 

Tapos tatanungin nya ako ng "Why you sad, why?"

Sasagutin ko, "Marami. Ito yung mga moment na naiisip kong napag-iiwanan na ako ng mga kaibigan ko. Leftover na sa circle of friends ko."

At sasagot sya nang may pag-along ngiti, "Give up."

Bigla akong makakarinig ng mga maliliit na huni mula sa mga snake plant at sasabat ng, "Give up eks! NO NO NO NO. Chirrup."

Cheep up pala.

Baler Moments - Initial Draft

Ikatlong biyahe ko na ito sa probinsya ng Aurora: 
1. Taong 2010 nang maliit pa ang Bay's Inn at literal syang bungalow na may maraming kwarto at lugawan sa gitna. 
2. Taong 2019 nang unang umiyak sa takot na masaktan ng jowa-jowaan; at
3. Ngayong taon, dala ng inggit. 

Hindi ko mai-deny sa sarili na biglang naglilipana ang mala-Bathalang kasalanan ng inggit at tila linta kung kumapit. Naiinggit ako sa mga walang dala-dalang utang; sa may kakayanang mag-abroad nang walang inaalalang kaperahan; lalung-lalo na sa mga nakakapagsulat kahit sila ay nakatago sa sulok ng kanilang day jobs, o sa pagiging estudyante, o sa pagiging anak lang. Ganun. Andami kong planong isulat, gawing dumpster ang facebook. Pero kung ang profile ko ay magiging sanaysay ng mga reklamo, hindi maganda ang magiging ambag ko sa mundo (mapa-online o offline), at magiging footprint ko bilang user nito. 

Pero kalma lang kasi, Ella. Nai-address mo na yung isang linta ng inggit. Nakaligo ka sa dagat, naasinan ang sarili. May manaka-naka pang kaunti pero hindi pa naman niya nasisipsip ang kabuuan mo.
Eka nga ng manager ko kamakailan, "Ella, the world is your oyster." Ang nasa isip ko paglabas ng napakahabang mentoring (at therapy) session ay "Kailangan kong kainin yang oyster bago ako lamunin ng mundo". Kaya lang, walang oyster sa Baler. Calamares lang. 

Baler looks like a nice laid-back retirement place of passive income, surfing, and writing reflections. Siguro ito yung "if hindi kaya ng budget ang Iloilo" plan D ganern. 

Plan A: Delulu route to Europa
Plan B: Singapura wife at 66
Plan C: Chill Iloilo Auntie from Pasig

Pero bago ang mga delulu is the onli solulu lore, narito na at kahit paano'y naasinan na rin ang isang linta. Tignan mo, nakagawa ng maikling sanaysay. Iwo-workshop na lang pag-uwi sa bahay. Lamnan ng mga detalye ng biyahe bilang chance passenger, ang biglang pagkonti ng mga pasahero pa-Baler, ang ingay ng radio static ng bus na parang nagsesend ng morse code sa mga alien na nakaparada sa mangilan-ngilan na bituin, bago sila takpan ng ulop at bumuhos ang ulan, habang binabaybay nyo ang kahabaan ng Central Luzon expressway na tila minadali ng San Miguel Corporation kaya may kaunting bako kung saan. 

then Mama commented on facebook. this should have another session of writing workshop on a weekend.

Pabiling kalansay ssob

Mga Kalansay sa Hardin ng Panginoon by Ronaldo S. Vivo Jr.
My rating: 4 of 5 stars

Putting this as 4-stars because of the jumbled pages of my copy, it took a little bit of time just to get 2 short stories done. But I am happy that I was able to see the collection and its tidbits rehashed to put additional layers on his Dreamland trilogy. This fills in some of NPCs outside the main world of his three novels.

I forgot to ask him if Erik Matti is aware of the character Kuwestiyon because a specific film character reprised in the film Buy Bust.

PS: Most hated story: Backpay Blues (Vivo is not yet adept to flesh out a female main character)
Most recycled materials: Ang Embalsamador Ni Hesukristo at Dianson Park
Most endearing story: Tuwing Naglalaho ang Ating mga Anino

View all my reviews

Asano-kun's Playing with the Light

Light Trap, Yuugatou by Inio Asano
My rating: 4 of 5 stars

Man, what a dream.

I was looking at the panels of light paintings and very hazy and confusing shots, but when it is nearing the end, the lines became too symmetrical and straight. It just clicked on me that any small talk, or any fever dream you have through the night will make zero sense when your eyes are being blinded by the white light.

View all my reviews

SocMed Mulling

Andami kong nababasa sa IG feed about being burnt out sa buhay corporate at ng payong gumawa ng wala  (Alamat ng Gubat, 2003) pero heto na naman ako sa doom scrolling about JIRA tickets, millenial rants, and capybara memes and plushies. 

Kaadikan na ba talaga ang nararanasan ko? Nakatutok ako sa phone kakatingin ng travel itineraries at nalulugmok sa inggit, pero yung gusto kong retirement career sa pagsusulat eh nahihirapan akong bunuin. Parang namamatay ang kagustuhang lumikha sa bawat salimuot na nakikita ko sa social media. Pagkatapos, muling nanghihingalo ang kagustuhang sumulat dahil sa kalakaran ng malaking book fair sa kamaynilaan na ang gusto lang ay kumita, walang bisyon na palawakin ang demokrasya at access sa mga aklat. 

Gusto ko ring lumaban, sa paraang kaya ko. Pero bakit yung kagustuhan at unti-unting napapatay ng mga ingay sa loob at labas ng algorithm? Anong reset ang kailangan ko? 

Do I need to touch grass as a sigma girl-boss, before my consciousness gets yeeted into the Ohio dawn? (Elle Cordova, 2024)

David Nicholls, very apt

Sweet Sorrow by David Nicholls
My rating: 3 of 5 stars

(Liked the commentaries about art and how sometimes it becomes unreachable to the general public, or making it too posh, and how it influenced the lives of people making it, or consuming it.

Some parts are slow to read, like the long sumertimes of UK. Some are really boring and slow and even problematic, especially tackling about broken families and the lack of drive and its effect, the lack of sufficient funds to live, taking a toll on one's mental health.)



View all my reviews